Bulgaristan'daki Türkçe öğretmenlerinden deklarasyon

SAYIN ROSEN PLEVNELİEV
BULGARİSTAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANI

SAYIN TSETSKA TSAÇEVA
BULGARİSTAN CUMHURİYETİ 41. ULUSAL MECLİS BAŞKANI

41. ULUSAL MECLİS GRUPLARI

41. ULUSAL MECLİS
EĞİTİM, BİLİM VE ÇOCUK, GENÇLİK VE SPOR KONULARI İLE İLGİLİ KOMİSYON ÜYELERİ 

Kırcaali’de 23 Şubat 2013 tarihinde “Anadili Günü Toplumsal Görüşmeleri” katılımcıları tarafından hazırlanan

DEKLARASYON

Konu: Bulgar eğitim sisteminde “Anadili” eğitimi verilmesi

SAYIN CUMHURBAŞKANI,
SAYIN BAŞKAN,
SAYGIDEĞER BAYLAR VE BAYANLAR,

Bu toplumsal görüşmelere katılan biz öğretmenler, veliler, tanınmış kişiler, vatandaş dernekleri ve yerel idare temsilcileri,

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) Genel Konferansında 21 Şubat tarihinin “Uluslararası Anadili Günü” olarak ilan edilmesini ve Genel Başkan Sayın İrina Bokova’nın duygu ve düşüncelerimizin, dilin, en değerli sermayemiz olduğu, çok dilliliğin, herkese kaliteli eğitim vermenin, ayrımcılığa karşı mücadelede ve sosyal etkinliğin gelişmesinde yardımcımız olduğu düşüncesini destekleyerek,

Uluslararası Anadili Günü ruhunun, resmi dil Bulgarca ve Bulgaristan’daki azınlıkların dilleri de dahil olmak üzere, dillerimize duyulan saygının pekiştirilmesine katkı sağlayacağına olan umudumuzu yansıtarak,

Dilin, etnik kimlik de dahil olmak üzere, kişinin kimliğinin, en temel göstergesi olduğu ve her kültürün taşıyıcısı olarak kanunlarda daha özel bir yere sahip olması gerektiği fikri etrafında birleşerek,

Demokratik hukuk devletinde, sivil toplumun da toplumsal ilişkilerin düzenlenmesine aktif olarak katılması gerektiği inancını paylaşarak,

Avrupa Parlamentosu’nun 24 Mart 2009 tarihli kararında belirtilen çokdillilik ve dil eşitliği prensibinin kuvvetlendirilmesi için sorumluluğu paylaşmaya ve çokdilliliğin Avrupa’nın bir önceliği olduğunu ifadeyle, Bulgar toplumunun bütünlüğüne katkıda bulunmaya hazır olduğumuzu beyan ederiz.

Bu amaçla yola çıkarak aşağıda belirtilen belgeler analiz edilmiştir:

Bulgaristan Cumhuriyeti Anayasası;
Ulusal Azınlıkları Koruma Çerçeve Sözleşmesi;
Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi;
Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi, Birinci Protokol;
BM Uluslararası Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi;
BM Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Haklar Sözleşmesi;
BM Eğitimde Ayrımcılıkla Mücadele Sözleşmesi;
AB Temel Haklar Bildirgesi;
Milli Eğitim Kanunu;
Eğitim, Asgari Eğitim ve Öğretim Planı Kanunu;
Uzmanlık Eğitimi ve Öğretimi Kanunu;
Kişisel Bilgilerin Korunması Kanunu;
Milli Eğitim Kanununun Uygulama Tüzüğü;

Ders saatlerinin sınıf, etap ve eğitim basamaklarında minimum eğitim verilecek şekilde düzenlenmesine ilişkin 08.05.2001 tarih ve 6 sayılı talimat;
Ders Kitapları ve Alıştırma Kitapları Talimatı;

Ders Kitaplarının ve Alıştırma Kitaplarının Değerlendirilmesi ve Onaylanması ile ilgili 15.05.2033 tarih ve 5 sayılı Talimat;

Okullar, Okul Öncesi Eğitim ve Diğer Birimlerde Sınıf ve Grup, Öğrenci ve Çocuk Sayısının Belirlenmesi ile İlgili 29.12.2000 tarih ve 7 sayılı Talimat;

Bulgaristan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nde görülen 6/92 no’lu davada alınan 02.07.1993 tarih ve 7 sayılı Karar;

Bulgaristan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi’nde görülen 15/97 no’lu davada alınan 18.02.1998 tarih ve 2 sayılı Karar.

Bulgaristan’ın aşağıdakileri imzalamadığı ve yürürlüğe koymadığı gerçeği de gözönünde bulundurulmuştur:

-Avrupa Bölgesel Diller ve Azınlık Dilleri Bildirgesi, Bulgar makamları, bildirgenin Bulgar yasalarıyla çeliştiğini belirtmektedir, Bulgar yasalarına göre ülkedeki resmi dil bir tanedir,

-Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 12 sayılı Protokolü, içeriğindeki talimatların zaten mevcut Ayrımcılıktan Koruma Kanunu’nca düzenlendiği belirtilmektedir.

Sorunların çözümü için isteksizlik gözlemlenmektedir

Halihazırda Bulgaristan Eğitim Sisteminde:
• Anadili eğitimi sadece belediye okullarında mevcuttur, devlet okullarında bulunmamaktadır;
• Yabancı dilde eğitim verilebilmektedir fakat anadilde eğitim verilememektedir;
• Sekizinci sınıfa kadar anadili eğitim programları mevcuttur, lise sürecinde ise uygulamada mevcut değildir;
• Anadili dersinin eğitim planındaki yeri net değildir;
• Anadili dersinin içeriği hakkında Devlet Eğitim Standardı bulunmamaktadır, söz konusu standart dersin zorunlu seçmeli kategorisinde yer alması ve ders kitapları sağlanması için şarttır.
• Sınıfların doluluk oranı ve öğretmen sayısı, öğrencileri Eğitim Planının A bölümündeki derslerden mahrum bırakmamakta fakat azınlık öğrencilerini anadili eğitiminden mahrum bırakmaktadır;
• “Anadili” ifadesi net bir şekilde açıklanmamıştır.

Kanundaki boşluklar, Eğitim Bakanı’na geniş haklar tanımakta, bu da kişisel veya taraflı karar almaya sebep olmaktadır. Anadilde ders kitaplarına yönelik ifadelere, talimatlarda, kanun ve kanun altındaki seviyeler de dahil olmak üzere hiçbir yerde değinilmemiştir, bu sebeple ders kitapları 1992 yılından beri basılmamaktadır.

Anayasanın 36. maddesinin 2. fıkrasında belirtilen kesin talimata rağmen anadilde ders alma hakkı ile ilgili hukuki bir belirsizlik bulunmaktadır. Bugün Türkçe eğitim alan öğrencilerin sayısı 7.000’den azdır, oysa bu sayı 1992-1993 yıllarında 114.000’dir.

Yeni Okul Öncesi ve Okul Eğitimi Kanunu projesinin, sorunları çözeceği, Bulgaristan’ın Avrupa’nın eğitim ve demokratik toplum kriterlerine uyacağı beklentileri gerçekleşmemiştir. Hala çifte standart uygulanmaktadır, dünya önünde değişmez insan hakları kabul edilmekte, fakat iç resmi uygulamalarda bu haklar kısıtlanmaktadır.

1. Kanun, kanun altı düzenlemelere ve mevcut kanun maddelerine atıf yapmaktadır. Böylece, sorunları daha da büyütecek ve yine yürütme makamlarının kanunu nasıl yorumladığına bağlı olacaktır.
2. Kanun, AB’nin büyüme, istihdam ve sürekli gelişim ile ilgili stratejilerinde temel oluşturan kilit yeterliliklerin tasvirinde de doğru davranmamaktadır. Avrupa kanunu ile ilgili bilgi veren özel kaynaklarda, ilk sekiz kilit yeterlilikten ilki bütün dillere “anadilde iletişim olarak” çevrilmiştir ve buna Bulgarca da dahildir. Bulgaristan’da düzenlenen bütün belgelerde, bahsigeçen kanun projesi de dahil olmak üzere, bu kilit yeterlilik “vatan dili” veya “Bulgar dili” olarak belirtilmiştir, bu anadilin resmi dil ile aynı olması demektir, bu da kelimenin kilit yeterlilik ve temel eğitim hazırlığından çıkartılması anlamına gelmektedir.

Böyle bir kanun, “Anadili” dersi için Devlet Eğitim Standartları’nın temel bölümünün geçerli olması anlamına gelir:

• Devlet bu ders için, eğitim içeriği, ders planı, öğrencilerin eğitimlerinin sonuçları, ders kitapları, alıştırma kitapları, pedagojik uzmanların statüsü ve profesyonel gelişimi, kalite kontrolü, enstitülerin finansmanı, maaşın belirlenmesi, okullardaki faaliyetlerin organize edilmesi ile ilgili zorunluluklar getirmeyecektir.

• Devlet Eğitim Standartları, Bakanların şahsi ve taraflı isteklerine bağlı olacaktır, bu da eğitim planının, anadilde belirtilen ders saatlerinin, Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanı’nın kişisel kararına bağlı olması demektir.

Biz eminiz ki: 

İş alanındaki başarı, aktif Bulgar ve Avrupa vatandaşları oluşturulması, resmi dil, anadil ve yabancı dildeki yeterliliğe bağlıdır.

Anadili eğitiminin devlet himayesi ve kontrolü altında yapılması bir problem değil, Bulgarcası ve anadili olmayan çocuklar için resmi dil ve başka dillerin öğreniminde ve daha iyi algılanmasında kullanılan bir anahtardır.

Anadili eğitiminin temel insan hakkı olarak yasalar tarafından azami düzeyde sağlanması gerekmektedir.

Bu fikrimiz, ülkede cereyan eden dinamik olaylar öncesinde daha da güncel hale gelmiştir. Temel insan hakları, iyi yaşam hakkı, çalışma hakkı, eğitim hakkı, Bulgaristan toplumunun gündemine tekrar gelmektedir. Bu haklar arasında her vatandaşın anadilini öğrenme hakkı da mevcuttur. Bu yüzden, bugün veya ileride yeni eğitim kanunu ile ilgilenecek kişilere şunları bir kez daha hatırlatmak isteriz:

1. Dil yetkinliklerinin, resmi dil ve yabancı diller yanında anadili de kapsaması gerekmektedir.

2. Yabancı dil dersi ile karşılaştırıldığında, Anadili dersi de aynı derecede genel eğitim dersidir ve böyle kabul edilmesi gerekmektedir.

3. Anadili öğrenimi anayasal bir hak olmakla birlikte, öğrenimi için gereken ders sayısı, yardımcı kanun, kararname veya idari işlem ile belirlenemez. Anadili eğitim dersi sayısı, Eğitim derecesi, genel asgari eğitim durumu ve müfredat kanununda belirlenenden daha az olamamalıdır ve kanunun kendisince düzenlenmiş olmalıdır. 

4. Yukarıda anılanlara ve belirlenen bütçe imkanlarına istinaden, anadili eğitimi organizasyonu için kanun, sınıf, grup, öğrenci sayısı ve öğretmen istihdam konularından kaynaklanan engelleri kaldırmalıdır.

5. Anadili eğitim kitaplarının yazılması, değerlendirilmesi, onaylanması ve mali destek için gereken koşullar, genel eğitim dersleri koşulları ile eşdeğerde olmalıdır. 

6. Öğretim elemanlarının yeterliliği ve kariyer gelişimi yönünde yapılan çalışmaların, anadili eğitimi öğretmenleri için de tamamıyla geçerli olması gerekmektedir.

7. Anadili tanımlanması, Avrupa Parlamentosu’nun 18 Aralık 2006 tarihinde yapılan Genel Kurulunun 2006/962/EO sayılı Önerisi ile bağdaştırılmalıdır. Söz konusu öneride, Anadilde iletişim, yapılan kavram yorumların duygu ve düşüncelerin, kanıt ve görüşlerin sözlü veya yazılı şekilde (dinleme, konuşma, okuma ve yazma) ifade edilmesi olarak belirtilmekte, kamu ve kültür bağlamlarında dil yönünden etkileşime izin verdiği ifade edilmektedir.


Bu deklarasyon ile

İsteklerimizin, ilave hak ve ayrıcalık elde etmek için değil, anadilin, şahsın kişisel ve kültürel gelişimi açısından potansiyel bir kaynak olarak görülmesini sağlamak için olduğunu,

Anadili eğitimindeki her kısıtlama ve eşitsizliği, temel insan hakları ile kişisel kimlik hakkının ihlali olarak kabul ettiğimizi,

Anadili eğitimine ilişkin her kanun boşluğu ve tutarsızlığın, azınlıklarda 1989 yılından önce cereyan eden olaylar ve politikalar ile benzerlik çağrıştırdığını beyan ederiz.


SAYIN CUMHURBAŞKANI,
SAYIN MECLİS BAŞKANI, 
SAYGIDEĞER BEYLER VE BAYANLAR, 

İnsan hakları, Aydınlanma çağından buyana tüm demokrasiler için temel oluşturmuştur. Bugün, bütün Avrupa ülkeleri, kanunlarında, azınlıkların kendi dillerini öğrenme, kullanma, geliştirme ve düzenleme hakkını tanımaktadır.


Eminiz ki, 
Bulgaristan’ın demokratik kurumları, Bulgaristan’ın aydın ülkeler arasındaki yerini korumak için gereken iradeyi bulacak ve konu, yasama, yürütme organlarının yetkileri dışına çıkarılmayacaktır.


Eminiz ki, 
Azınlıkların hakları çoğunluk tarafından dikte edilmemeli ve bir Bakanın kişisel iradesi ve tutumuna bağlı olamamalıdır. 

İşbu Deklarasyon altındaki imzalarımız ile ulusal çıkar ve ortak geleceğimiz adına Bulgaristan ve Avrupa vatandaşı olduğumuzu belirtmekteyiz.

Kırcaali, 23 Şubat 2013
Kırcaali’de 23 Şubat 2013 tarihinde “Anadili Günü Toplumsal Görüşmeleri” katılımcıları tarafından hazırlandı

....................................................................................................

ДО

Г-Н РОСЕН ПЛЕВНЕЛИЕВ

ПРЕЗИДЕНТ НА РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ

ДО

ПРЕДСЕДАТЕЛ НА 41-ТО НАРОДНО СЪБРАНИЕ НА

РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ

ДО

ЕВРОПЕЙСКИЯ ПАРЛАМЕНТ

ДО ОМБУДСМАНА НА

РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ

КОПИЕ ДО:

ПАРЛАМЕНТАРНИТЕ ГРУПИ

В 41-ТО НАРОДНО СЪБРАНИЕ

ЧЛЕНОВЕТЕ НА КОМИСИЯТА ПО ОБРАЗОВАНИЕТО, НАУКАТА И ВЪПРОСИТЕ НА ДЕЦАТА, МЛАДЕЖТА И СПОРТА

В 41-ТО НАРОДНО СЪБРАНИЕ

МИНИСТЕРСКИ СЪВЕТ

НА РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ

МИНИСТЕРСТВОТО НА ОБРАЗОВАНИЕТО,

МЛАДЕЖТА И НАУКАТА

ДЕКЛАРАЦИЯ

От участниците в Обществена дискусия, посветена на Деня на майчиния език   

 Кърджали, 23 февруари 2013 година

Относно: Изучаването на учебния предмет Майчин език в българската образователна система.

УВАЖАЕМИ ГОСПОДИН ПРЕЗИДЕНТ,

УВАЖАЕМА ГОСПОЖО ПРЕДСЕДАТЕЛ,

УВАЖАЕМИ ГОСПОЖИ И ГОСПОДА,

Ние, участниците в настоящата Обществена дискусия – представители на граждански и неправителствени организации, 

 Подкрепяйки целите, които си поставя Генералната конференция на Организацията на ООН по въпросите на образованието, науката и културата (ЮНЕСКО) с обявяването на 21 февруари за Международен ден на майчиния език, както и позицията на нейния Генерален директор - г-жа Ирина Бокова, че езикът на нашите мисли и нашите емоции е нашият най-ценен актив, а многоезичието е наш съюзник в осигуряването на качествено образование за всички, за насърчаване на социалното включване и борбата срещу дискриминацията;

Изразявайки надеждата, че духът на Международния ден нa майчиния език ще  развие дълбоко уважение към всички езици, в това число към официалния българския език и към езиците на малцинствата в България;

Обединявайки се около от разбирането, че езикът е един от основните признаци на човешката идентичност, включително и на етническата,  и че като основен носител на всяка култура заслужава по-специално отношение в законовите разпоредби;

Споделяйки убеждението, че демокрацията и правовата държава утвърждават своето единство чрез активното включване и на гражданското общество в регулирането на обществените отношения;

 Декларираме своята готовност да споделим общата отговорност за утвърждаване на многоезичието и принципа на езикова равнопоставеност, заложени в Pезолюцията на Европейския парламент от 24 март 2009 г. като едно от предимствата на Европа и да допринесем за интегритета на българското общество.

Водени от тази цел и анализирайки изброените по-долу документи:

Конституция на Република България,

Рамкова конвенция за защита на националните малцинства,

Европейска конвенция за правата на човека и основните свободи,

Първи протокол към Европейска конвенция за правата на човека и основните свободи,

Международен пакт за граждански и политически права на ООН,

Международен пакт за социални и икономически права на ООН,

Конвенцията на ООН за борба срещу дискриминацията в областта на образованието,

Харта на основните права на ЕС,

Закон за народната просвета (ЗНП),

Закон за степента на образование, общообразователния минимум и учебния план

(ЗСООМУП),

Закон за професионалното образование и обучение (ЗПОО),

Закон за защита на личните данни (ЗЗЛД),

Правилник за прилагане на Закона за народната просвета (ППЗНП),

Наредба № 6 от 28.05.2001 г. за разпределение на учебното време за достигане на

общообразователния минимум по класове, етапи и степени на образование,

Наредба за учебниците и учебните помагала,

Наредба № 5 от 15.05.2003 г. за оценяване и одобряване на учебници и учебни помагала,

Наредба № 7 от 29.12.2000 г. за определяне броя на паралелките и групите и броя на учениците и на децата в паралелките и в групите на училищата, детските градини и обслужващите звена,

Решение № 7 от 2.VII.1992 г. на Конституционния съд на РБ по конст. дело № 6/92 г.,

Решение № 2 от 18.02.1998 г. на Конституционния съд на РБ по конст. дело № 15/97г.,

акцентирайки и върху факта, че България не е подписала и ратифицирала:

-      Европейската харта за регионалните или малцинствените езици, срещу която българските власти изтъкват факта, че тя противоречи на българското законодателство, според което официалният език в страната е само един,

-      Протокол 12 към Европейската конвенция за правата на човека,  защото се счита, че разпоредбите в него се уреждат чрез  Закона за защита от дискриминация,

констатираме липса на воля за решаване на съществуващите проблеми.

Към настоящия момент в българската образователна система:

·         майчин език може да се изучава в общинските училища, но не и в държавните;

·         може да се преподава на чужд език, но не и на майчин език;

·         утвърдени учебни програми по майчин език има само до осми клас и  изучаването му в гимназиалния етап на практика е неясно;

·         мястото на учебния предмет майчин език в учебния план е противоречиво;

·         липсва държавно образователно изискване (ДОИ) за учебно съдържание, което е условие за изучаването на предмета в задължително избираема подготовка (ЗИП) и условие за издаване на учебници;

·         нормите за пълняемост на паралелките и за преподавателска заетост не лишават учениците от правото да изучават предметите от раздел А на учебния план, но лишават учениците от малцинствата от правото да изучават майчиния си език;

·         понятието „майчин език” не е дефинирано дори и описателно в неговата възможна пълнота.

Половинчатите решения в закона дават изключителни правомощията на министъра на образованието, който може да ги упражнява субективно и едностранчиво. Показателно е, че никъде на законово или на подзаконово ниво няма разпоредби, изрично свързани с учебниците по майчин език, поради което същите не са преиздавани от 1992г. 

Въпреки пряката разпоредба на Чл. 36, ал. 2 от Конституцията, налице е правна неяснота и несигурност относно правото на обучение по предмета. Днес броят на учениците, изучаващи майчин език турски е под 7 000 при 114 000 през 1992/1993 г.

Очакванията, че с проекта за нов Закон за предучилищното и училищното образование (ЗПУО) ще се решат съществуващите проблеми и че България ще отговори на критериите за европейско образование и демократично общество, не се оправдаха. Отново се наблюдава двоен стандарт – признаване на фундаменталните човешки права пред света и ограничаването им в практическото прилагане на вътрешното законодателство.

1.      Законът отново препраща към подзаконова регламентация, включително и на норми, които към момента са законово регламентирани. Това ще възпроизведе в още по-голяма степен сегашните проблеми и те отново ще зависят от начина, по който изпълнителната власт имплементира законодателството.

2.      Законът е некоректен в разбирането за ключовите компетентности, които са основополагащи в стратегиите на Европейския съюз за растеж, работни места и устойчиво развитие. В специализираните източници на информация за европейското законодателство, първата от осемте ключови компетентности е преведена на всички езици, включително и на български, като комуникация на майчин език. Във всички  документи, подготвени в България, включително и в споменатия проектозакон, тази ключова компетентност се формулира като роден език или български език, което води до отъждествяване на майчиния език с официалния език, до изключването му от ключовите компетентности и съответно от  общообразователната подготовка.

При такъв закон, основната част от държавните образователни стандарти (ДОС) биха били  неприложими към майчиния език, което означава, че за този учебен предмет:

·         държавата не би поставила задължителни изисквания за учебното съдържание, за учебния план, за оценяването на резултатите от обучението на учениците; за учебниците и учебните помагала; за статута и професионалното развитие на педагогическите специалисти; за управлението на качеството; за финансирането на институциите, нормирането и заплащането на труда; за организацията на дейностите в училището;

·         ДОС, доколкото е предвидено да бъдат регламентирани в наредби, биха били зависими от едноличната воля на отделни министри, а в случая с учебния план, регламентиращ броя учебни часове по майчин език – от едноличната воля на министъра на образованието, младежта и науката.

Ние сме убедени

че пълноценната реализация на пазара на труда и формирането на активни български и европейски граждани, зависи от компетентностите по официален език, по майчин език и по чужди езици,

че обучението по майчин език под закрилата и контрола на държавата не е пречка, а ключ към по-доброто усвояване на официалния език от децата, за които българският език не е майчин и към всеки следващ език,

че обучението по майчин език, като фундаментално човешко право, следва да се гарантира в максимална степен от закона,

Това наше убеждение е още по-актуално на фона на динамичните събития в страната. На дневен ред в българското общество отново са фундаменталните човешки права – правото на достоен живот, на труд, на образование. Сред тях е и правото на всеки гражданин да изучава майчиния си език. Ето защо, на тези, които днес или в бъдеще ще се ангажират с нов закон за образованието, искаме още веднъж да напомним:

1.      Езиковите компетентности, наред с официалния български език и чуждите езици, следва да включват и майчин език.

2.      Съпоставен с учебния предмет Чужд език, учебният предмет Майчин език е в не по-малка степен общообразователен предмет. Де факто той е общообразователен. Следва да бъде такъв и де юре.

3.      Доколкото изучаването на майчиния език е конституционно право, броят на часовете за неговото изучаване не може да бъде определен в подзаконов нормативен акт, а още по-малко в административен акт. Той следва да бъдат не по-малък от броя, произтичащ от действащия към момента ЗСООМУП  и следва да бъде регламентиран в самия закон.

4.      На посоченото по-горе основание и на основание възможностите, които дават делегираните бюджети, законът следва да премахне всички ограничения за организиране на обучението по майчин език, произтичащи от минималните норми за пълняемост на паралелки и групи и нормите за преподавателска заетост.

5.      Условията за разработване, оценяване, одобряване и финансово обезпечаване на учебници по майчин език изрично да бъдат приравнени към тези по общообразователните предмети.

6.      Условията за квалификация и кариерно развитие на педагогическите кадри да се отнасят в пълна степен и до учителите по майчин език.

7.      Дефиницията за майчин език да кореспондира и с Препоръка 2006/962/ЕО на Европейския парламент и на Съвета от 18 декември 2006 г., в която комуникацията на майчин език е определена като способността да се изразяват и интерпретират концепции, мисли, чувства, факти и мнения в устна и писмена форма (слушане, говорене, четене и писане) и да си взаимодействат езиково по подходящ и творчески начин в пълна гама от обществени и културни контексти.

С настоящата декларация заявяваме,

че нашите искания не са за предоставяне на допълнителни права или привилегии, а са за формиране на положително отношение към майчиния език чрез признаването му за потенциален източник на личностно-културно обогатяване,

че приемаме всяко ограничение и всяка неравнопоставеност в изучаването на майчиния език, като ограничаване и нарушаване на основни човешки права и като посегателство срещу идентичността,

че всяка нормативна непълнота, противоречивост или несъответствие, касаещи изучаването на майчиния език, предизвиква у малцинствата аналогии с политики и събития от преди 1989 г.;

УВАЖАЕМИ ГОСПОДИН ПРЕЗИДЕНТ,

УВАЖАЕМА ГОСПОЖО ПРЕДСЕДАТЕЛ,

УВАЖАЕМИ ГОСПОЖИ И ГОСПОДА,

От епохата на Просвещението човешките права са основополагащи за всяка демокрация. Днес всички европейски държави признават правото на малцинствата да изучават, ползват и развиват своя език и регулират това фундаментално човешко право чрез своето законодателство.

Убедени сме,

че българските демократични институции ще намерят нужната воля да защитят мястото на България в семейството на просветените народи и ще направят излишно пренасянето на проблема извън правомощията на законодателната и изпълнителната власт в България.

Убедени сме също,

че правата на малцинствата не могат да се диктуват с диктата на мнозинството, а още по-малко могат да се диктуват от едноличната воля на отделен министър и да зависят от определена конюнктура;

че с подписите си под настоящата декларация, изразяваме своята активна позиция на български и европейски граждани, в името на националния интерес и общото ни бъдеще.

ОТ ПРЕДСТАВИТЕЛИТЕ НА ДОЛУПОДПИСАНИТЕ ГРАЖДАНСКИ ОРГАНИЗАЦИИ

Кърджали,

23 февруари 2013 година

Doğan'ın raporu

Hak ve Özgürlükler Hareketi

8. Olağan Genel Kongresi’nin Sayın Delegeleri,

Yurt içinden ve yurt dışından gelen saygıdeğer konuklar,

Ekselansları!

Sekizinci Olağan Genel Kongre Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin tarihine değişik değerlendirme ve siyasi nitelemelerle geçecek. Bana göre, partinin bu en yüksek forumu parti yapılanması açısından temelli siyasi boyutlara sahip olacağı gibi, kişisel varoluş anlamı da taşıyacaktır.  

Bugün biz  “dünyaya ilişkin stratejik vizyonumuzda neler olduğu gibi kalmalı ve neler gelişmelidir” sorusuna cevap vermeliyiz? Ve Avrupa siyasi gerçekliklerinin ve bölgesel siyasi alemin dinamiğine göre hangi kısım değişmelidir.  Tabi, bu meta-siyasi taramanın liberal ilkeler, değerler ve siyasi uygulamalar zaviyesinden yapılması gerekir. 

Çağdaş küresel siyasi dünyamızı nitelendiren iki ana temayül mevcuttur. Birinci temayül jeopolitik planda dünyanın tek kutuplu dünyadan çok kutuplu dünyaya doğru hareket ettiği koşuluyla ilintilidir. Başka bir ifadeyle önümüzdeki birkaç on yıl içerisinde küresel siyasi dünya, geçiş, dönüşüm, değerlerin çok değerlilikliğe doğru ve beşeri toplulukların çok kültürelliğe doğru dönüşüm durumunda bulunacak.

Dünyayı birleştiren ikinci temayül Küresel krizden çıkış yolunun ağırlıklı olarak mali istikrar, büyüme ve istihdam sağlanmasında aranmasıyla ilgilidir, ki bu ancak krizin mahiyetinin küresel hadise olarak doğru tanımlanması yönünde atılan birinci adım olarak uygun strateji olarak kabul edilebilir. Bana göre, krizin nispeten küresel mahiyeti çok daha deruni izdüşümlerine sahiptir, zira iktidar sisteminin Küresel dünyanın hakim parametrelerinin çok kutupluluk ve çok kültürellik yönünde Değişimiyle ilgili açılmış duvarlarının sadece bir tanesidir.  

Bu iki temayül arasındaki etkileşim yavaş, ancak tahmin edilmesi ve yönetilmesi güç, tamamen vazıh mali, iktisadi ve sosyokültürel girdaplar sürecine neden olmaktadır.  

Bu jeopolitik durumda en önemli konu : “AB, bilimin, kilit teknolojilerin ve sosyal alanda yaşam kalitesinin gelişmesinde  “Ufuk 2020” Programı bağlamında  liderlik rolünü garanti etmeyi başarabilecek mi?”  şeklinde tanımlanabilir.

Her şeyden belli ki, “2014-2020 Programı” AB açısından devasa bir meydan okumadır ve sanki önsel olarak açıktır ki, sadece AB’nin bütünlüğü ve üye ülkelerin genel durumu değil, tüm gezegen ölçüsünde iktidar vektörleri ve jeostrateji dengeleri de bu Programın başarılı veya başarısız ifasına bağlıdır.

Eğer bu meydan okuma teknolojik inovasyon ve siyasi üstünlük amaçlı yarışma söylevinde olsaydı olası kötü senaryonun nihai sonuçları bu kadar vahim görünmeyecekti. Ancak Batı dünyasındaki Küresel mali-iktisadi kriz AB’ni alternatifsiz seçim konumuna düşürmektedir, yani : üye ülkelerin hayatta kalma ve kalkınma stratejileri Topluluğun hızlandırılmış liderlik gelişimine ilişkin genel, toplu vektör oluşturmalıdır! Aksi halde „Ufuk 2020” Krizden çıkış yolu arayışında sadece konvansiyonel hayatta kalma stratejisi çerçevesinde kalacaktır ve her bir üye ülke kendini bildiği gibi kurtaracaktır. Ve benim AB’nin dünya ölçüsünde liderliği konusundaki çekincelerim asıl bu anlamdadır ….Zira bu direkt olarak Bulgaristan’ın durumunu ve kaderini etkileyecektir.

Çekincelerimi mukayeseli daha tek anlamlı ifade etmek amacıyla “Ufuk 2020” Programının finanse edilmesinin ABD, Çin ve Japonya’nın muadil programlarına nazaran uygun olup olmadığı konusunu yorumlamayacağım. Bu anlamda AB’nin Gayri Safi Yurt İçi Hasılası’nın %1’nin Avrupa’nın dünyadaki liderliğinin korunması ve sağlamlaştırılması gibi böyle bir jeostratejik yatırım için yeterli olup olmadığı konusunda şüphe de ifade etmeyeceğim. Ancak yine AB’nin liderliği bağlamında, belirli üye ülkelerin mali istikrarı ve istihdam koşullarının oluşturulması için Birliğin bütçesinden harcanan kaynakların etkinliğine değinmek istiyorum. Amaca yönelik yapılmalarına rağmen bu yatırımlar hayatta kalma paradigmasında kalmaktadır ve kalkınmada stratejik avantaj sağlanmasında kullanılmamaktadır. Bu vaziyet dönüşlü düzeyde siyasi gerçeklik gücünde olan en az iki tür soru ve çekinceye işaret etmektedir :

     Birinci sırada,  bilimsel araştırmaların yeni ürün ve hizmete dönüştürülmesi

amaç için gerekli olan ilke bazında yeni kilit teknolojilerin oluşturulmasına dair Avrupa bilimsel ve mühendislik potansiyelinin birleşmesinden hala çok uzaktır. Tarihi planda Avrupa’nın liderliğini asıl bilim ve yeni teknolojilere borçlu olduğunu hatırlatmak fuzuli olmayacaktır.

     İkinci sırada, Brüksel’in mali-iktisadi dünyadaki kriz hakkındaki değerlendirmelerinin dünya ekonomisinde daha önce yaşanan buhran sarsıntılarına benzetme olarak yapıldığı “duygusunu” hissediyorum. Dolayısıyla – krizden çıkış/veya çıkışların aranması konvansiyonel düşünme veya hareket etme tarzı çerçevesindedir. Tabi, krizler beşeri tekamülün doğal halidir. Ancak değindiğimiz vakada krizden olumlu çıkış yolu arayışı AB’nin en az birkaç on yıla ilişkin önden giden kalkınma stratejisi seçimine eşdeğerdir.  

     Günümüzdeki krizin bir özelliği Küresel dünyanın yeni gerçeklikleri ve bu arada henüz yazılmamış kuralları şartlarında gelişiyor olması hususudur. Dünya hiçbir zaman bu kadar küresel ve dikey, yatay ve sanal boyutta karşılıklı olarak bağımlı olmadı.    

     Fosil yakıtlara dayalı Karbon ekonomisinin  önceki gelişim aşamalarında gelişmekte olan ülkeler krizlerden çıkış modellerini dünyanın kapitalist merkezinde buluyormuş. Günümüzde durum tamamen farklı, zira taklit etme epey tartışılır. Yükselişte bulunan ülkeler, örneğin Çin gibi, hızlandırılmış modernleşme derecesinde bulunuyor, ancak Karbon çağı ufkunda. İşte bundan dolayı aranan kalkınma modeli tamamen farklı bir yöndür.

    

Klasik batı örneğine uygun modernizasyonun sonucu barizdir :

- sanayileşme /yeniden sanayileşme/, kitlesel üretim ve kitlesel tüketim: dünya kendini yok eden çevre felaketi ve topyekun enerji bağımlılığı eşiğinde bulunmaktadır.

Bu düşünceler ışığında krizden çıkış ile kalkınmaya dair stratejik yol seçimine eşitlik işareti koyarsak, AB’nin liderliği Yeşil sanayi, Yenilenebilir enerji kaynakları, enerjinin dönüşümüne ve muhafaza edilmesine ilişkin ilke olarak yeni yöntemler, biyoteknolojiler, nanoteknolojiler ….vs alanında gerçekleşmelidir, bunu da şartlı olarak Hidrojen ekonomisinde Liderlik  olarak adlandırabiliriz. Başka bir deyişle Avrupa’nın Liderliği iki asır önce Birinci sanayi devrimine ve Karbon ekonomisine ivme kazandırdığı gibi, ancak bir sonraki sanayi devriminin ve yeni ekonominin parametrelerini belirleyebilmesi durumunda anlam kazanır.

     Krizin başında sanki insiyaki olarak krizden sonra dünyanın farklı olacağını anlıyorduk ve burada duruyorduk. Bugün, nispeten daha emin bir şekilde krizin Batı dünyasında çıkmasına ve gelişmesine yol açan nedenlerin çok daha derin olduğunu iddia edebiliriz, zira insanoğlunun Doğadaki konumunu ve insanoğlunun kendisine karşı ve farklılık ile ötekiliğe karşı tavrını ilgilendiriyor. Кarbon ekonomisinin gelişim ve medeniyet kavramlarına soru işareti koyarak ABD ile AB şahsındaki çağdaş kapitalist dünyanın merkezinde gelişim sınırına yaklaştığı aşikardır. Eskimişe alternatifin ve yeni ekonominin gelişmesine dair modelin yine bu merkezde ortaya çıkmasının zaman meselesi olduğunu içtenlikle umut ediyorum.      

     Benim için Küresel krizin aynı zamanda paradigma krizi ve kalkınma modelimizin krizi olduğu şüphe götürmez bir gerçektir. Modernite, modernleşme ve medeniyet düzeyine ilişkin tasavvurumuzun krizi, gelişme yönümüze ilişkin anlayışımızın krizi. İşte bundan dolayı Küresel siyasi çağ kendini nereye doğru gerçekleştireceği konusunda sarsılıyor ve çırpınıyor. Her şeyden belli ki, bu meselelerin meselesi siyasiler ve memurlar tarafından değil, inovasyon ve iktidarın kendini organize eden sistem olarak farklı nitelikte işlevsellik düzeyi hissine sahip mülhem girişimciler tarafından çözüme kavuşturulacaktır.         

Bu bağlamda bir kaç yıl öncesinde meşhur bir Amerikalı finans uzmanı krizin piyasa ekonomisinin kendi kendini düzenlemesine sınırsız imtiyazlar veren, ancak bunun yanlış olduğu anlaşılan neoliberalizme olan inancımızın tali ürünü olduğu savını ortaya attı.

               Sizleri piyasa dünyasının düzenlenmesi/serbestleşmesi konusuyla uğraştırmak istemem. Ortaya koymak istediğim konu somut ve pragmatiktir, yani : AB’de iktidarın kurumsal yapısı Birliğin etkin entegrasyonuna uygun mudur?

Açıktır ki, AB ile üye ülkelerin İktidar sistemi uzun süreli senkronizasyona, ancak bununla birlikte iktidarın her bir düzeyine ilişkin özgürlük derecesinin eksiksiz olarak belirlenmesiyle birlikte “haklar ve geri dönüş bağlantısı”na ilişkin yeni kurallara muhtaç olacaktır.

     Halihazırdaki haliyle AB ile üye ülkelerin iktidar sistemi temel kısmında idealleştirilmiş ulus devletin iktidarının kurumsallaştırılmış yapılarıdır. Bu sistem en iyi durumda “Soğuk savaş” döneminde ve Berlin duvarının yıkılmasından sonra kusursuzlaştırılmıştır, ancak mahiyeti aynıdır. İşte asıl bu anlamda İktidar sisteminin işlevsel yararlılığı konusunda sorunlu durum ortaya çıkmaktadır. Bu sistem, güçlü devlet öznelerinin egemenliğinin güvenli olmayan ve rekabetçi ortamda korunması amacıyla yapılandırılmıştır. İşte bundan dolayı tasnifi altyapısı :

monolitik birlik, kusursuz güvenlik, mükemmel yapılanma, katı merkeziyetçilik ve yetki sıralaması, detaylı mevzuat düzenlemesi, hiyerarşik örgütleme vs’ye

dayanmaktadır.    

Bu iktidar sistemi Avrupa siyasi modernizm ideolojisine uygundur, bundan dolayı bir ideal ulus devlet türümü gibidir. Ancak, 27 devletten ibaret birliğe “hizmet” verebilir mi, hatta “Avrupa Birleşik Devletleri”nin kurulması fikrinin ağırlığıyla ? Bence şüpheli! Zira bu hali ve tasnifi formatıyla bu İktidar sistemi Tarih çağının muhtelif katmanlarını tahrik etmektedir, bu da Birlik içerisindeki gerçek bütünleşme süreçlerine engel teşkil etmektedir. 

     Hatta bundan da ziyade, bu İktidar sistemi genel siyasi iradeyi ve AB şahsında “Bütünün” hareket etme Özgürlüğünü zedeleyen güncel Siyasi çağın belirli segmanlarının çoğalmasını belirli anlamda cesaretlendiriyor. Zira üye ülkelerin İktidar sisteminin vektörleri ulusal fikrin enaniyeti etrafında çökelmektedir. Ancak etnik milliyetçi vizyon farklılığı ve ötekiliği onaylamadığı gibi, bazı sınır durumlarında “Bütünü” de kabul etmemektedir.      

Böyle bir iddia kanıt gerektirmez. Yunanistan’da ve daha birkaç ülkedeki hadisenin gelişmesini ve İngiltere’de gündeme gelmesi sözkonusu olan AB referandumunu hatırlatmak yeterli. Bulgaristan da, polis diktatörlüğüyle istisna teşkil etmiyor.

İktidar sisteminin konumuyla ilgili bu hususun AB mimarları tarafından öngörüldüğü, bilinmesi gereken ilginç bir gerçektir. İşte bundan dolayı Avrupa fikri vizyonunda İktidar sisteminin öncü ilkesi merkeziyetçilik değil, bölgeciliktir. Bu açıdan, “Bölgeler Avrupası” stratejisinin gecikmiş gelişmesi AB’de kriz hadiselerine yol açan nedenlerin bir kısmıdır.

              Tecrübe bizi, AB’nin Küresel dünyada Liderliğinin garanti edilmesi konusunda daha serbest bir şekilde düşünmeye tahrik ettiyse, İktidar sisteminin hususlarında tedbir amaçlı tasnifi değişim konusunda Siyasi çağın olgunlaştığını düşünebiliriz.              

Bu „ masum“ hareket siyasi amaçların belirlenmesine ilişkin özgürlüğe başka bir opsiyon oluşturabilir, buna paralel olarak da – girişimci faaliyetlerin hareketlenmesi ve çok kültürel gerçekliklerin yasallaştırılmasına da yol açabilir.

               Bu bağlamdaki mantığın doğurduğu doğal mesele : Avrupa manevi geleneği, güncel İktidar sisteminin tasnif temelinin böyle bir “tedbir amaçlı” değişimine ilişkin felsefi-kültürolojik zemine sahip midir, şeklindedir. 

               Evet, sahiptir. Avrupa manevi alanında her şey var, yeter ki ne aradığın bileceksin ve gerçekliklerin kabul edilmesi için açık portallara sahip olacaksın.

    

En kötü durumda Avrupa-Atlantik manevi alanda siyasi modernizmin fikir, ilke ve uygulamalarının yeniden değerlendirilmesi ve yeniden tanımlanması konusunda 40-50 yıllık gelenek mevcut. Bu hadisenin adı Postmodernizm.

Sizleri Postmodernizmin felsefesi ve uygulamalarıyla uğraştırmak kongreye saygısızlık ifadesi olur. Tabi böyle bir şey mümkün değil. Ancak aynı zamanda idealleştirilmiş ulus devletin sahip olduğu İktidar sisteminin vektörlerinin AB’nin iktidar vektörlerinin gerekli hakimiyeti açısından mevzubahis değişiminin nasıl görüneceğini göstermeye çalışmadan edemeyeceğim :

Örneğin :

Ø     Modernizmin monolitik birliği yerine – postmodernizmin bütünün ve kısımlarının ahengi (yani beraberliği) ;

Ø     Devletin kusursuz güvenliği yerine – kurumların özgürlüğü ve sorumluluğu ;

Ø     Devletin mükemmel yapılanması yerine – yurttaş toplumuna verilen hizmette işlevsel etkinlik;

Ø     Faaliyetlerin ve hizmetlerin katı merkeziyetçiliği yerine – sivil toplum sektörünün katılımıyla birlikte yönetilebilen ademi merkeziyetçilik;

Ø     Piyasanın devlet düzenlemesi yerine – rekabetçi serbestleştirme ve inovasyonların teşvik edilmesi;

Ø     Piramit şeklinde örgütsel yapılar yerine – sinerjik etkinliğe sahip kendi kendini düzenleyen sistemlerin teşvik edilmesi.

Ulus devletlerin siyasi zümrelerinin Siyasi modernizmin alternatifi olan İktidar sistemine  neden ilgi duymadıklarını daha ilk bakıştan bile anlamaya başlıyoruz?!

En genel perspektifte Modernizmin İktidar sisteminin sahip olduğu tasnifi altyapı bana düşünme ve hareket etmeye dair siyasi özgürlüğün iki boyutlu   yüzey opsiyonunda demirlenmiş gibi görünüyor.

Oysa Postmodernizm söylevi hologram gibi gerçeklikleri yönetiyor ve bundan dolayı “Bütün” ile “kısımlar”ın AB’nin siyasi alanı ve çağında etkin etkileşimini gerekli kılıyor.  

Bunun dışında, tematik sunumun sonlandırılması açısından önemli olan konu :

- Klasik kapitalizmin üst yapısı olarak siyasi modernizmin iktidar sistemi daha çok Karbon çağının ontolojisi ve mantığına uygundur.

Oysa Postmodernizmin iktidar sistemi ufukta belirmeye başlayan Hidrojen ekonomisine daha uygundur.  

Postmodernizm daha çok Bölgelerin AB’sine uygundur. Yani, ulus devletlerin siyasi coğrafyasına nazaran AB’nin alternatifi olmayan bütünleştirici özne olarak yerleşebileceği yegane temel coğrafya.

Ancak, köklü bürokratların düz algılamasında aşırı şüphecilik ve şüphe uyandırsa bile, İktidar sisteminin bu iki optiği birbirinden ayrı veya birbirini tamamlayan yaklaşım olarak çalışabilir.     

Bürokratik sapmanın özellikle AB’nin öncelikli inovasyon teknolojilerine yatırımlar konusunda sınırlanmasının “Ufuk 2020”de öngörüldüğü dikkat çekmektedir.

Tabi, somut siyasi gerçeklikler tek anlamlı boyut ve değerlemelere sahip değildir. Birkaç yıl önce AB’nin önde gelen siyasileri tamamen serbest bir şekilde Avrupa siyasetinde çok kültürelliğin başarısızlığını ilan ettiler. Görüşlerdeki bu kökten değişikliğin nedenleri sadece AB’deki gelişmiş  ülkelere doğru yaşanan göç dalgaları ile açıklanamıyordu. Velev ki, Batı Avrupa liderlik kalkınmasına ilişkin beklentilerini Doğu Avrupa’dan gelen göçebe işçilerin hizmetlerinden yararlanmadan karşılaması oldukça zordur. Maalesef bu sürecin gelişmesine dair bir vizyon olmadığı gibi, güncel planda düzenleme kuralları da mevcut değil.

Her şeyden belli ki, bu süreç yeteri kadar uzun zaman devam edecek ve doğurduğu gerçek sorunlar karşısında gözlerimizi sürekli kapatamayız. Doğu Avrupa’dan göçebe işçilerin, özellikle Bulgaristan’dan işçilerin, belirli bölgelere yerleşmeleri ve getto örneğine uygun kapalı topluluklar oluşturmaları sık görülen bir uygulamadır. Bunlar genel olarak tarım, inşaat ve hizmet sektörlerinde çalışan ağırlıklı olarak vasıfız veya düşük kalifiyeli işçilerdir. Tabi, bir kısmı da Bulgaristan’da üniversite eğitimi almış aranan uzmanlardır.

Bu konuya değiniyorum, zira bu konu bir yan konudan Hak ve Özgürlükler Hareketi ve Avrupa Liberalleri karşısında duran temel konulardan birisi haline geldi. Bana göre bunlar, AB’de çok kültürelliğin çok değerlilikli yaşantısının ilk filizleridir. Ve liberallerin bu sürecin en azından önümüzdeki yirmi yıl içerisinde yönetilmesi konusunda uzun vadeli strateji oluşturma şansını kaçırmaları durumunda çok yazık olacak.

Daha iyi bir geçim arayışı süreci krizin sonucu ne olursa olsun devam edecek. Zira “ortalama iş ücreti” düzeyindeki emeğin fiyatı arasındaki farklar 3-4 misli daha yüksektir. Bazı durumlarda ise bu fark daha da fazladır.

Göçebe geçinme sendromu  hassaslaştırılmış kimlik üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Çok kültürellikteki krizin sorunları da buradan başlıyor. Özünde bu hadise çok kültürellikte krizin emaresi değildir, sosyokültürel söyleve dahil edilmelerine dair modele sahip olmayan İktidar sisteminin sorunudur. Bilakis, farklılığın ve ötekiliğin çekilebilmesi ve tahammül edilmesi olarak hoşgörüye rağmen, İktidar sistemi temelli olarak ihraç etme ve marjinalleştirmeye ayarlanmıştır. Muhtemelen göçebe işçilerin AB’deki ev sahibi ülkelerin kültürel söylevine adapte olma kabiliyetlerinin düşük seviyede olması çekebilirlik ve tahammül edebilme konularında daha düşük seviyeleri provoke etmektedir. Ancak bu husus da dünyanın gelişmesine dair liberal proje açısından gerçek bir problem teşkil etmektedir.       

                             Saygıdeğer Bayanlar ve Baylar,

                                       Delegeler ve konuklar!

AB’deki süreçlerin dinamikleri Bulgaristan açısından o kadar önemlidir ki, ana doğrultuları konusunda bilgi sahibi değilsek AB içerisindeki yerimiz ve rolümüz konusunda da bihaber olacağız.

Şimdiye kadar söylenenlere istinaden somut kalkınma vizyon ve stratejilerine dair yeteri kadar doğru siyasi projeler geliştirebiliriz.

Bulgaristan’ın ve ülkedeki tüm demokratik topluluğun BİRİNCİ SORUNU Demokrasinin kesinlikle yeniden tesis edilmesidir!

Bu „ kesin zorunluluk “ değerlere dayalı temelli gerekçeye sahiptir, yani : krizden çıkışın ülkenin ekonomik kalkınmasına dair stratejiyle içten bağlı olması durumunda, Demokrasinin seçilmesi kalkınmaya dair medeni yolumuzdur. Bundan dolayı Demokrasinin alternatifi yok ve olamaz. Bunun dışında bu stratejik seçim 23 yıl önce yapılmıştır.

Demokrasinin yeniden tesis edilmesinden daha önemli hiçbir şey yok, tabi bir milletin fiziki olarak hayatta kalabilmesi ikilemi ile karşı karşıya  kalmadıysak. Ancak Tarih milletlerin fiziki olarak hayatta kalabilmesi konusunda da insanoğlunun Majesteleri Demokrasi’den başka daha iyi bir icadı olmadığını gösteriyor !

Demokrasi Batı siyasi modernizmin eşi olmayan başarısıdır, ancak ulusal devletin  meşru iktidarının mutlak mahiyeti de yine onun ürünüdür.

Demokrasi , sosyal yapıların yönetimde temsil edilmesine ilişkin seçim hukuku aracılığıyla  mutlak sınırsız gücün İktidar sisteminde ciddi atılım gerçekleştiren, ancak onu Tarihten tamamen bertaraf etmeyen  Yurttaş toplumunun gücüdür. Buna rağmen Yurttaş toplumu ulus devletin siyaset ve değer açısından karşı savı konumuna sahiptir.  Bu bağlamda Demokrasi yurttaş toplumuyla devlet arasındaki iktidar ilişkilerinin etkileşiminin sonuçsal ürünüdür (sonucudur) :

-         Yurttaş toplumu güçlü ise, ulus devlet bunu dikkate almakla kalmayıp, İktidar sistemini düzeltmek zorunda da kalıyor ;

-         Yurttaş toplumu zayıf ise, Demokrasinin Diktatörlükle değiştirilmesine ilişkin şartlar ve ön koşullar objektif bir imkana dönüşmektedir.

Bir yurttaş toplumunun güçlü olabilmesi için sosyal yapısının liberaller, sosyalistler, muhafazakarlar vs gibi parti ve hareketlerde ilgili toplumun ve devletin kalkınmasına dair ideoloji ve vizyonlarla birlikte uygun temsiliyete sahip olması gerekir.

Bulgaristan’da bu tür partilerin 400’e yakın olması, toplum yapısıyla parti görünümü arasında uygunluk olmamasının kesin işaretidir. İdeolojilerin Siyasi piyasası bir tek İktidar sistemine sabitlenmeleri amacıyla ve ulus devletin iktidar enstrümanlarından kişisel olarak yararlanma trambolini olarak ölçülebilir.

Bulgaristan’ın en yeni tarihinde “GERB hadisesi ve Boyko Borisov” muhtemelen yeni yeni analiz edilmeye başlanacak. Özellikle : “Pazar ekonomisi ve Demokrasiye yaklaşık 20 yıl süren geçiş döneminden sonra  neden devletin iktidar sistemi yer altı dünyasından kimliği belli “uçan nesneler” tarafından kuşatıldı?” meselesi itibariyle

Sayın Bayanlar ve Baylar,

Değerli Demokrasi düşkünleri !

Müsaadenizle Demokrasinin Diktatörlükle Değiştirilmesinin katarsisini yaşamış birisi olarak huzurunuzda duygularımın paylaşmak istiyorum.

Demokrasi bir değerler sistemi olarak ebediyen belirlenmiş objektif bir gerçeklik değildir.

Demokrasinin çok hassas olduğu ve sağlamlaştırılması ve gelişmesi için sürekli itinaya muhtaç olduğu anlaşıldı.

Davranış modellerimizdeki atalet ve demokrasi değerlerinin algılanmasındaki rutin yaklaşımımızın çok büyük manevi bedeli var.

Kafan o denli karışıyor ki, neler olduğunu bile izah edemiyorsun kendine !

Ve neden hareketsiz durmuşsun her şey gözünün önünde olurken?!

Ülkenin siyasi zümresinin bir kısmı olarak nelere izin verdiğini algıladığın zaman, rasyonel bir izahat aramak yerine, daha çok şaşırıyorsun. Çünkü neler olduğunu yavaş yavaş anlamaya başlıyorsun.

Basının ve toplumun bir maçonun Kahraman-kurtarıcı olarak davranışlarına nasıl tepki gösterdiğini görerek canın sıkılıyor, için daralıyor….Ancak siyasi eylemsizlikten dolayı suçluluk duygusu seni teskin etmiyor, daha deruni ve dikey olarak seni taciz ediyor….

Demokrasinin imkanlar yelpazesini bir kez daha yaşadıktan sonra ve genel suç içerisindeki kendi üzerine düşen ve Diktatörlük olasılığını bir gerçeğe dönüştüren payı idrak edince , artık bunun Demokrasinin en önemli dersi olduğuna, ancak bir kez daha tekrarlanmaması gerektiğine kanaat getirmeye hazırsın. Zira bu derste sınıfta olmayan bir siyasetçi Demokrasinin bedelini bilemez. Böyle bir siyasetçi rutinin ve ataletin kurbanı olmuştur …

Müthiş bir ders. Tekrarı olmayan, hatta dramatik. Diktatörler temel değerlerden, siyasi amaç belirlemeden ve ülkenin kalkınmasına dair stratejilerden anlamaz. Ancak onlar İktidar sisteminin insiyaki gücünü ve aletlerini bizden daha iyi hissediyor. Özellikle mikrofonu, kamerayı ve güç aletlerini. Ve zorlama ve şantaj için işe yarayacak her şey.

İşini elinden alabilirler, ancak sen kendini müteşekkir hissetmelisin.

İflasını sağlayabilirler ancak sen susmak ve korkmak zorundasın. Çünkü ardından çok daha kötüsü de gelebilir.

Basını kullanarak sana öyle bir komplo hazırlayabilirler ki, aynaya bakarak kendini tanıyamazsın.

Devleti de iflasa sürükleyebilirler, yeter ki bu iflas kendilerinin hayatta kalmalarını ve güvenliklerini garanti etsin.   

Ancak diktatörler, aynen bizim Kahraman-kurtarıcımız gibi tuhaf insanlardır. Kamera karşısında ne kadar da kurumlu ve terbiyesiz olsalar da, aynı derecede zamanın gelecek yönünde kararsız ve korkaktırlar. Bunun için Hayatta kalabilme onların son derece ilgisini çekiyor. Hatta onu devletin ve toplumun siyasi stratejisine dönüştürüyorlar.   

Kahramanımız-Kurtarıcımızın temel seçim numarasının herhangi bir program veya Bulgaristan’ın kalkınmasına dair model değil, “Bulgarların hayatta kalabilme insiyakinin uyandırılması” olması tesadüf eseri değildir. Tabi bu telkin mecburen sanal Türk tehdidi ve Osmanlı’nın Balkanlar’daki kültürel mirasının ürünü olarak HÖH ile alakalandırılmaktadır.

Buraya kadar iyi. Korku makinası “kendine özgü eşkal ve görünüme” göre yapılandırılmış ve hareket ettirilmiştir. Ve makina hayatta kalabilme insiyakinin uyandırılması için gerekli ürün olan Korku’yu üretmeye başlıyor. Ancak her şeye rağmen, bizim Kahramanımız-Kurtarıcımız kendini güvenli hissetmiyor, ikinci bir sigorta yapmak istiyor ve bundan dolayı dostane bir şekilde Ankara’daki Türk meslektaşına hitap ederek elinden gelen her şeyle kendisine yardımcı olmasını istemeye karar veriyor. Ve tabi Ankara’daki meslektaşı olumlu cevap veriyor …

Ahlaki gerekçelerim olmasına rağmen dürüstlük nedeniyle yabancı başbakanların davranışlarını yorumlamak istemiyorum.

 Sadece okumayı sevmediği için Tarihten hiç haberi olmayan bizim Kahramanımız-Kurtarıcımıza hatırlatmak istiyorum, ki Tarihin güneşi altında yeni hiçbir şey yok. Bunun için kendisi muhtemelen bilmiyor ki bu şekilde, Balkanlar tarihinde muadil modelleri olan tuhaf ilişkilere giriyor…

Diktatörlerin mutlak iktidara olan hırsları sınırsızdır. Onlar genelde seyircilerin beğenisini kazanabilmek için gösterişli ihtimamla başlıyor. Zirvelerine popülizm ve Adalet konusunda demagojiyle ulaşıyor. Ve sonunda kendilerinin yarattığı aynı iktidar makinasının kurbanı oluyorlar.       

Ancak yaptıkları belalar o kadar büyük ki , yönettikleri dünyanın arkalarından normalleştirilmesi için yıllar gerekiyor...

          Örneğin :

-         Geçiş dönemin başlamasından itibaren ilk defa ülkenin siyasi zümresi “Demokrasinin koruma sistemi” konusunu anmaya başladı ;

-         İlk defa “Seçmenlerin oyunun güvenliği” konusunda değişik partilerin katılımıyla gerçek bir örgütlenme yapılıyor ;

-         İlk defa siyasiler İçişleri Bakanlığı ile ülkedeki basının bir kısmı arasındaki işbirliğinin İktidar sisteminin Mesih zeminine dönüşebileceğini ve Demokrasiyi Otoriter Diktatörlükle değiştirebileceğini anlamaya başlıyor.

İşte bundan dolayı 2013 Parlamento Seçimlerinin temel amacı Demokrasinin kurtarılması olmalıdır. Seçim sonuçlarının kabul edilmemesi pahasına bile. Çünkü iktidardakiler tarafından tek başına kabul edilen seçim kanunu açısından seçmen sayısını ne kadar olduğu önemli değil, oy pusulalarının kim tarafından sayıldığı önemlidir.

Dikkatlerinizi üzerinde yoğunlaştırmak istediğim İKİNCİ SORUN, krizden çıkış ve Bulgaristan’ın ekonomik kalkınmasına dair stratejidir.

Demokrasinin yeniden tesis edilmesi krizden çıkış yolunun şartı olarak ortaya atıldığı zaman, siyaset dilinde bunun anlamı çok büyüktür. Her şeyden önce bu iddia Bulgar iş aleminin diz çöktüğü, güvenlik ve girişimci motivasyonu olmadığı gerçeğini yansıtmaktadır. Önemli bir şirketin gerçekçi yatırım niyetleriyle ufukta belirdiği anda Kahraman-Kurtarıcı’nın Müdürlüğünden anında bir kuyruk oluştuğu ve formal iştirak için “ağladığı” veya ilgili işe direkt olarak el konulması niyetiyle geldiği     olayların sayısı çok fazla.

Durum o kadar vahim ki yabancı iş insanları 2013 Parlamento seçimlerinin sonuçlarını en az partiler kadar büyük ilgiyle bekliyor. Muhtemelen güvenlikten mahrum yatırım ortamında direkt yatırımlar ve gerçek ekonomik büyümeyi düşünmek iş dünyası açısından saf ve riskli olarak değerlendiriliyor.   

Bulgaristan’ın ekonomik durumu sadece kötü olmakla kalmıyor, durum çok berbat. Satın alma paritesi açısından kişi başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla olarak sonuncu sıradayız. Sıralamadaki birinci ülkeyle (Lüksemburg) Bulgaristan’ın olduğu sonuncu ülke arasındaki fark yaklaşık 5,5 mislidir.

Gerçek ekonomik büyüme ülkenin muhtemelen daha birkaç yıl sürecek olan depresyonda olduğu göstergelerini veriyor.  

İşsizlik oranı artıyor ve artık %13’a ulaşmış durumda. Bulgaristan ölçülerine göre oldukça etkileyici rakam olan yarım milyon işsiz.

Gelirler politikasında çalışanların ve emeklilerin nominal gelirlerinin krizin  başında azaltılması bir gaftır ve bu gaf anlaşılan krizin sonucunu oldukça olumsuz etkileyecek. Bu basiretsiz politika tüketimi ve büyüme imkanlarını felç etti.

Bunun dışında tahminler, planlama ve rapor arasındaki çelişkilerin birkaç misli olduğu dikkat çekmektedir ve bu da merkezi yönetimin krizden çıkış yolu arayışında yönetici ve uzman kapasitesinin seviyesinin tam göstergesidir. Bu husus direkt olarak iktidardakilerin ülkenin reel ekonomisini tanımadıkları ve gerçek manada boş durdukları anlamına gelmektedir.

Hatta bunun da ötesinde, bu iktidarda krizden çıkış ile hızlandırılmış yetişme mahiyetinde kalkınma stratejisi seçimi arasında  eşitlik işareti koymak imkansızdır. Bu husus İktidar sisteminin halihazırdaki statükosunun çalışan kalkınma stratejisiyle ülkeyi krizden çıkarmaktan aciz olduğuna dair  genel değerlendirmeyi bir kez daha teyit etmektedir. Basitçe, ülke ekonomisi kendi kaderine terk edilmiş. Ülkenin temel iktidar özneleri ise kurdela keserek sevdiklerinin huşusunun tadını çıkararak belirsiz düşmanları kandırmaktadır.

Bu bağlamda nispeten daha emin bir şekilde iddia edebilirim ki Hak ve Özgürlükler Hareketi ülkenin kalkınmasına dair stratejiye sahip ve bu stratejinin öncelikleri çok daha net bir şekilde tanımlanmıştır, AB’nin kalkınma stratejileriyle ve ülkedeki değişik bölgelerin özelliklerine uyumludur.       

     Bizim öncelikli yatırımlar ve istihdam yaratılmasına ilişkin hazırlığımız oldukça daha büyük boyutlardadır.

En genel planda bu yatırımlar temiz çevre ortamı, biyotarım, modern saklama ve işleme modülleri, rehabilitasyon ve tedavi turizmiyle ilgilidir.

     Oldukça kısaltılmış haliyle bu stratejik öncelikler : temiz enerji, biyo gıda ve sağlıktır.

Bu ürünler ve hizmetler bile belli anlamda Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin merkezi yönetimde yer alıp almayacağına bağlı değildir. Çünkü bu strateji bölgesel doğal ve insani kaynaklara dayanmaktadır ve özellikle yerel yönetimin muhtelif belediyelerde yatırım ve istihdama ilişkin sorumlulukta temel özne haline dönüşmelerine dair yeni rolüne dayanmaktadır.   

Dikkatlerinize sunmak istediğim ÜÇÜNCÜ SORUN daha ziyade Avrupa liberal topluluğuna yöneliktir. Güney-doğu Avrupa’da, yani Balkanlar’daki mevcut durum ve etnik-dini azınlıkların perspektifleriyle ilgili mesele sözkonusu. 

Balkan dünyası o kadar spesifiktir ki, Avrupa’nın başka bölgeleriyle oldukça şartlı bir şekilde mukayese edilebilir.

Ana savım Bölgedeki ülkelerin Avrupa’ya gerçek entegrasyonunda AB’ye “üye -ülke”, “aday-ülke” ve “müzakere eden ülke” olarak değişik süratlerin Avrupa’nın mevcut siyasi aleminde ekonomik ve sosyal kalkınmadaki değişik süratleri çok fazla hatırlattığı doğrultusundadır. Ancak aynen AB’de değişik süratlerde üye ülkeler arasında ekonomik gelişmeleri açısındaki farklılık artmaya devam ettiği gibi, aynı şekilde Balkan ülkelerinin Avrupa entegrasyonuna ilişkin değişik süratleri değişik etnik-dini azınlıklar arasındaki değerler mesafesini arttırmaktadır. Ve bu Bölgesel ölçüde olduğu gibi, ulusal devletler çerçevesinde de olmaktadır.

Açıktır, ki ekonomik kriz tarihi adalet duygusunu ve Tarihi zamana ait muhtelif çöküntü arketiplerini katalize etmektedir.

Balkan savaşının 100. Yıl kutlamaları sırasında tarafların adeta tamamının ihlal edilmiş tarihi adalet konusunda kendi coğrafik sonuçlarına göre tek anlamlı tepki gösterdiğini görmek beni tatsız bir şekilde şaşırtmıştı. Değişik tepkilerin panoramasına uygun olarak azınlıklar genel bir görüşle kaybedilmiş alanlarda kültürel mirasların tarihi aktifleri olarak gösterildi. Başka bir ifadeyle azınlık algılaması olası taleplerin sunulması için “müre” alanındadır…

Bana göre, Avrupa liberalleri gerçek vizyona ve bu süreçler konusunda uygun yönetim stratejisine sahip olmalıdır. AB’nin Balkanları İstikrar ve Güvenlik Bölgesi haline dönüştürmekten başka alternatifi yok. Ve bu konuda yapılanlar az değil. Etnik-dini azınlıklara gelince, onlar Balkanlar’da Avrupai Beraberliğin Jeneratörlerine dönüşebilir. Tabi her şey azınlıkların ulusal devletlerdeki statüsüne bağlı.

Avrupa liberallerine yönelik önerim de bu bağlamdadır : AB’deki riskli azınlıklara ve özellikle Güney-Doğu Avrupa ülkelerindeki azınlıklara “Avrupa azınlığı statüsü” verilmesine ilişkin konsept gereklidir.   

Eminim ki, Avrupa liberalleri AB’nin birliği ve gelişmesi açısından son derece önemli olan bu azınlıklara dair stratejik formülü başarabilir.

Bunun dışında “Ufuk 2020” bağlamında “katılımcı, yenilikçi ve güvenli toplumlar” yatırım kalemleri öngörülmektedir. Bu, mücadele etmeye değer bir meydan okumadır. Çünkü Beraberlik Avrupa fikrinin değerler şifresinde mevcuttur. Hak ve Özgürlükler Hareketi’ne ise Brüksel ile direkt iletişimde bulunması yakışıyor.   

Yaklaşık altı ay önce Pazarcik davası kapsamında 12 imam aleyhinde sunulan suç duyurusunu incelediğimde  irkildim. Onlar aynen benim 27 yıl önce, Totaliter rejim sırasında yargılandığım devlet aleyhinde siyasi faaliyet suçlarını ihtiva eden Ceza Kanunu’nun “Birinci Bölümü”nün maddeleriyle yargılanıyordu.

Ve en garip kısım da suç duyurusunun içeriğinde temel argümanların Kuran-i Kerim metinlerinin daha farklı yorumunun ulusal güvenliğin tehdit edilmesine yol açtığı varsayımının temelinde uydurulmuş olmasıydı !?

İmkandan istifade ederek Avrupa liberallerine bu davayla ilgili Dıblin’deki forum sırasında gösterdikleri anlayış ve desteklerinden dolayı şükranlarımı sunmak istiyorum.

Bu tür hadiseler son derece tedirgin edici ve tehlikelidir. Bu devletin vatandaşlarının hak ve özgürlüklerine karşı keyfi davranışıdır.

Kişisel varoluş anlamında olaylar öyle gelişti ki, 28 yıl önce hayatımın hakim parametrelerini değiştirmek zorunda kaldım, zira Bulgaristan’da insan ve azınlık hak ve özgürlüklerine karşı işlenen bu tür saldırılara karşı koymaya cüret ettim. Bunun gerçek olmasının nedeni Özgürlük için mücadele etmeye cesareti ve bilinci olan insanların var olmasıdır. Bu insanların bir kısmı şu an bu salonda, aramızda . İmkandan istifade ederek onları kutlamak istiyorum....

Ancak bu mücadele ileriye ancak Avrupa liberallerinin ve AB kurumlarının direkt desteğiyle devam edebilir.

Bu Özgürlük mücadelesinde görüntümün dönüşümünün tüm aşamalarından geçtim : gelecek vaat eden genç filosoftan – totaliter rejime karşı yasadışı direniş hareketinden – siyasi mahpusa ve 23 yıl Bulgaristan’da Demokrasi’nin kurucularından birisine kadar.

Ve tabi, ki bu durmak bilmeyen çalışmada, pozitiflerle paralel olarak bir çok negatif de topladım: „lanet“ten  „doğanlaştırma“ya kadar ve  ülkedeki siyasi gerçeklikleri „şeytanlaştırmaya“ kadar, ki bunlar liberal seçmen nişinin Bulgaristan’da genişlemesine objektif olarak engel olmaktadır.

Birkaç zaman önce aydın bir bayan basına açıklamasında espri yaptı : “Doğan gökyüzünün mavi olduğunu söylerse, muhtemelen bu da negatif tepki yaratacak”. Ona tamamen katılıyorum. Örneğin benzer sıradan, aşikar bir iddia uzayın Türk mavisine “doğanlaştırılması” teşebbüsü olarak yorumlanabilir. Ve eminim ki, milliyetçi yanlısı kesimin bir kısmında bu iddia dikiş tutabilir …

 İşte bundan dolayı Özgürlük savaşçıları serbest seçim hakkına sahip olmalıdır – haklar, özgürlükler ve Demokrasi mücadelesinin baskı altındaki alanından çekilip başkalarına bayrağı alabilme imkanını sağlamak üzere ….

Bunu, bu tür bir adımı atmanın gerekliliğini derin bir şekilde idrak ederek yapıyorum. Özgürlüğün ve Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin gelişmesi adına!

Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin profiline ilişkin yıpranmış kalıplar lider partisi tipinde parti fikri etrafında dönüyor. Bu ancak bilgisizler için gerçektir. Çünkü Hak ve Özgürlükler Hareketi bundan çok daha fazlasıdır.

Benim rolüm Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin gelişmesi için “ilk ivmeyi” sağlamadan ibaret olan hayatımın şansından ibarettir.

Beni bu misyona layık gördüğünüz için hepinize teşekkür ediyorum…

“Birinci ivme”den sonra Hak ve Özgürlükler Hareketi ile lideri karşılıklı olarak birbirlerini yaratmaya devam etti. Bu karmaşık Karşılıklı gelişme simetrisi içerisinde Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin son 20 yıl içerisindeki başarılarının sırrının bir kısmı gizlidir. Beklentilerin karşılıklı olarak konulması, belirlenmesi ve karşılanmasının konumlandırılması İktidar sistemi standart anlamını yitirmektedir, zira İktidarın Özgürlük olarak özü düzeyine yükselmektedir. İşte bundan dolayı Hak ve Özgürlükler Hareketi ile lideri topluluğun kolektif vücudunun Özgürlüğe doğru gayretinin ayna yansımasıdır.

Hak ve Özgürlükler Hareketi “benim diğer Ben”imdir, bunun için ondan bir yere ve bir şekilde kaçmam mümkün değil. Bunu istemiyorum da. Çünkü Hak ve Özgürlükler Hareketi hayatımın 28 yılıdır …

Hak ve Özgürlükler Hareketi davasına ve davasıyla bağlı kalıyorum.

Ancak Demokrasi’nin kolektif vücuduna daha yüksek gelişme eşiği sağlamak için ortak çabalarla toplumun optiğini ve Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin ve liderinin imajlarını değiştirebiliriz.

Bu bağlamda on yıllardır beni onurlandırdığınız Güvenden dolayı derin şükranlarımı sunmak istiyorum  :

-         İşkence görenlere, bir sonraki nesil için daha fazla Özgürlük ve Güven ümidiyle hayatını riske attıkları için teşekkür ediyorum;

-         Hak ve Özgürlükler Hareketi’ni yaşam tarzları haline getiren gençlere teşekkür ediyorum;

-         Avrupa liberallerine destekten dolayı ve birlikte yaşadığımız Beraberlik anlarından dolayı teşekkür ediyorum ;

-         Vicdanlarını Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin siyasi şifresiyle uyumlu hale getirmeyi başaran Türkiye Cumhuriyeti’ndeki göçmenlerimize teşekkür ediyorum;

-         Tüm rakiplerimize bağışıklık sistemimizi yüksek seviyede tutmaya yönelik gayretlerinden dolayı teşekkür ediyorum;

-         Ve her şeyden önce tüm üye tabanımıza ve bakışının geometrisini ve anlamını değiştiren seçmenlerimize teşekkür ediyorum.

İşte bundan dolayı Hak ve Özgürlükler Hareketi daha iyi bir yaşam vizyonuna dönüştü. Parti olarak Hak ve Özgürlükler Hareketi gelişigüzel yönetilemez, çünkü değerler matrisinin temelinde bağımsızlık ve hareket etme özgürlüğü var.  Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin seçmen kitlesiyse çok özeldir : iktidardaki dengeler, herkesin güvenliği ve yaşam vizyonu konusunda fevkalade hissetme kabiliyetine sahiptir.

Üç yıl önce Yedinci Olağan Genel Kongre’de böyle bir gerekliliğin olgunlaştığı konusunu gündeme getirdiğimde bir çok kişi bunu şaka olarak kabul etti.

Bu defa kararım kesin !

Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin Başkanı olarak Sayın Lütfi Mestan’ın adaylığını  öneriyorum.

Gerekçelerim :

-         Etkileyici ve saygın parlamenter olarak gelişti ;

-         Hak ve Özgürlükler Hareketi tarafından partinin en iyi kürsü konuşmacılarından birisi olarak kabul edilmektedir ;

-         Dava olarak güçlü Hak ve Özgürlükler Hareketi liberal şifresine sahiptir ;

-         Siyasetçi olarak yaratıcı, vizyon sahibi hissetme kabiliyetine sahiptir;

-         Başka siyasi partilerle diyaloga açıktır, ancak görüşlerinde de yeteri kadar mücadelecidir ;

-         Durumu değerlendirme ve siyasi karar alma konusunda büyük tecrübeye sahiptir ;

-         Son olmamakla beraber, partinin bir sonraki başkanının Kırcali’den olması iyi olur.

Hak ve Özgürlükler Hareketi şahsındaki Bulgaristanlı liberaller idrak edilen siyasi gereklilik durumunda parti başkanının nasıl değiştirilmesi gerektiğini göstermelidir.

Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin gelişmesinde Değişim ile Devamlılık  arasında ahengi kuran model budur.

          Sayın delegeler ve konuklar !

Bu yıldan itibaren her yıl seçim yapılacağı beş yıllık bir devreye giriyoruz. Bunun dışında Bulgaristan Devletçilik, Yurttaş toplumu ve Demokrasi’nin temel değerlerinin daha etkin maddeleştirilmesinde yeni değişiklikler evresine dahil olmaktadır.

Sayın Lütfi Mestan’ın desteklenmesi için tüm parti tabanına çağrıda bulunuyorum. Hak ve Özgürlükler Hareketi Gençlik Teşkilatına ise önümüzdeki beş yıl içerisinde ve özellikle 2013 parlamento seçimlerinde liberalizmin öncü gücü olmasını temenni ediyorum.

Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin tüm üyelerine, tüm seçmenlere ve partinin tüm tabanına şimdiye kadar Birlikte ulaştığımız tüm başarılardan dolayı teşekkür ediyorum. Ancak bizim için en büyük meydan okuması 2013 Parlamento seçimleridir.

Hepinize teşekkür ediyorum !

Size borçluyum !